ჩვენი პლანეტა სავსეა მრავალი იდუმალი და საინტერესო ადგილით. ზოგიერთი მათგანი კაცობრიობამ სრულად აითვისა, ზოგს კი, დიდი კვლევის შემდეგაც კი, დამატებითი შესწავლა სჭირდება. ასევე საიდუმლოდ ითვლება მსოფლიოში ყველაზე ღრმა მღვიმე კრუბერა-ვორონია, რომელიც მდებარეობს აფხაზეთში. მრავალი წლის განმავლობაში მეცნიერები მთელს პლანეტაზე ცდილობდნენ გაერკვნენ მისი უძველესი საიდუმლოებები.
მღვიმის სახელის ისტორია
კრუბერა-ვორონიას მღვიმე აფხაზეთში არაბიკას მთებში მდებარეობს. იგი შედგება მრავალი ჭისგან, რომლებიც ერთმანეთთან არის დაკავშირებული გალერეებითა და ჯოხებით. გამოქვაბულის წყლები სიცოცხლეს აძლევს პლანეტის უმოკლეს მდინარეს რეპრუას, რომელიც შავ ზღვაში ჩაედინება. მისი სიგრძე არაუმეტეს თვრამეტი მეტრია.
მღვიმე აღწევს დაახლოებით 2200 მეტრ სიღრმეზე. იგი პირველად საქართველოდან სპელეოლოგებმა შეისწავლეს (1960 წ.) და თავდაპირველად მეცნიერ ალექსანდრე კრუბერის სახელი ეწოდა. იმ დროს მისი სიღრმე მხოლოდ ოთხმოცდათხუთმეტ მეტრამდე იყო დაუფლებული.
მეორე კვლევა განზრახული იყო მხოლოდ 1968 წელსმადლობა სპელეოლოგებს კრასნოიარსკის ტერიტორიიდან. ორას ათი მეტრის სიღრმეზე შესწავლისას გამოიყენეს სახელი ციმბირული..
გამოქვაბულის შემდეგი კვლევა ოთხმოციან წლებში ჩატარდა კიევის სპელეოლოგების მიერ. მათ სხვა სახელი დაარქვეს - ყორანი. ამ შემთხვევაში, მეცნიერები მუშაობდნენ სამას ორმოც მეტრამდე სიღრმეზე.
სპელეოლოგის ჩანაწერები
აფხაზეთის ტერიტორიაზე განხორციელებული საომარი მოქმედებების გამო, კრუბერა-ვორონიას მღვიმე სრულიად მიუწვდომელი გახდა სპელეოლოგებისთვის. მსოფლიო ძიების რუკაზე ის გარკვეული დროის განმავლობაში იდუმალ ადგილად დარჩა.
თუმცა, უკვე 90-იანი წლების ბოლოს, კიევის სპელეოლოგებმა განაახლეს კვლევითი მუშაობა და შემდგომ ჯგუფმა მიაღწია ათას ოთხას ათი მეტრის სიღრმეს. ხოლო 2001 წლის იანვარი აღინიშნა ახალი ნიშნით - 1710 მ, რაც გახდა უკრაინის სპელეოლოგიური ასოციაციის წევრები მეცნიერების მსოფლიო რეკორდი..
შემდეგი მიღწევა იყო Cavex-ის გუნდის ძალისხმევა, რომელმაც 2003 წლის აგვისტოში, წარმოუდგენელი სირთულეების მიუხედავად, მიაღწია 1680 მეტრ სიღრმეს. ერთი წლის შემდეგ, შემდეგი ჩანაწერები გამოჩნდა. ამავე ექსპედიციის წევრებმა მიაღწიეს 1775 მეტრს, ხოლო უკრაინის სპელეოლოგიური ასოციაციის წევრებმა - 1840 მეტრამდე. და უკვე 2004 წლის ოქტომბერში მსოფლიო სპელეოლოგიის ისტორია პირველად შეივსო ორკილომეტრიანი ბარიერის გადალახვით.
ბოლო დრომდე სიღრმის რეკორდი 2191 მეტრი იყო მკვლევარ გ.სამოხინს (2007 წლის აგვისტო). აქვე უნდა აღინიშნოს ქალების მიერ მიღწეული მაღალი შედეგები. Ისე,ლიტველმა ს. პანკენემ მიაღწია ორი ათას მეტრს ას ორმოცი სანტიმეტრს.
მღვიმის შესასვლელის შესახებ
კრუბერა-ვორონიას გამოქვაბულის შესასვლელი ზღვის დონიდან 2250 მეტრზე მდებარეობს. მაგრამ არის კიდევ ორი წვდომა. ეს არის ისეთი გამოქვაბულების შესასვლელები, როგორიცაა გენრიხოვას უფსკრული და კუიბიშევი. ისინი უფრო მაღლა არიან მთის ფერდობზე. ვორონიას შესასვლელთან ასი მეტრით დაბლა, ბერჩილის გამოქვაბულით არის გასასვლელი. ასეთი შეკვრის საერთო სიგრძე ორ ათას მეტრზე მეტი სიღრმეა.
არაბიკას მთის სისტემაში მრავალი დიდი გამოქვაბულის არსებობა, მეცნიერები დიდი ხანია ვარაუდობენ. მართლაც, ჯერ კიდევ მეოცე საუკუნის დასაწყისში, წამყვანი კარსტოლოგი მარტელი საფრანგეთიდან, რომელიც ატარებდა კვლევებს ამ ადგილებში, დაასკვნა, რომ მთებში იყო უზარმაზარი მიწისქვეშა სიცარიელე.
თუმცა, ყველაზე ღრმა გამოქვაბულთან მისასვლელი მხოლოდ 60-იან წლებში აღმოაჩინეს. მაგრამ საკმაოდ ვიწრო გადასასვლელის გამო ქართველ სპელეოლოგებს (ჭის აღმოჩენის შემდეგაც) მოუწიათ უკან დაეხიათ სასურველ სამუშაოს. და მხოლოდ 2002 წელს, რუსეთ-უკრაინის გუნდის წევრები აღიარებულნი იყვნენ მსოფლიოში ყველაზე ღრმა გამოქვაბულის აღმომჩენებად.
რეკორდული მაჩვენებლების მოხსნა
შედარებით ცოტა ხნის წინ, 2012 წელს, ებრაული უნივერსიტეტის მეცნიერებმა ჩაატარეს მსოფლიოში ცნობილი გამოქვაბულის მორიგი კვლევა. გუნდის წევრები ამ ღონისძიებისთვის რამდენიმე წელია ემზადებიან. მეცნიერთა ჯგუფის უპირველესი მიზანი იყო თავად გამოქვაბულის, მისი სიღრმისა და მიწისქვეშა წყაროების შესწავლა, ასევე დედამიწაზე ოდესღაც არსებული კლიმატის განვითარების გააზრება. თუმცა, ამის გარდა, ერთ-ერთიმათი მუშაობის საოცარი შედეგი იყო თევზის შეუსწავლელი სახეობების აღმოჩენა, რომლებიც ცხოვრობდნენ ყველაზე სუფთა წყალში, ორ ათას მეტრზე მეტ სიღრმეზე.
Krubera-Crow მღვიმე იზიდავს ბევრ მეცნიერს. მისი სიღრმის შესწავლა არაერთხელ გახდა ერთგვარი კონკურენცია ახალი შედეგების მიღწევაში. ასე რომ, ამჯერად, უკრაინელმა მკვლევარმა, რომელიც ექსპედიციის ნაწილია, მიაღწია რეკორდულ სიღრმეს - დედამიწის ზედაპირიდან 2 მეტრი 196 სანტიმეტრი. გამოქვაბულის უკიდურეს ნაწილამდე მისასვლელად მღვიმეებს თოკების გამოყენება და ძალიან ცივ წყალში ჩაძირვა უწევდათ. სამწუხაროდ, ექსპედიციის ერთ-ერთი წევრი ტრაგიკულად დაიღუპა ექსპერიმენტების დროს.
გარდა ამისა, მორიგი რეკორდი დაირღვა. ისრაელი მეცნიერი ლ.ფეიგინი გამოქვაბულში ოცდაოთხი დღე იმყოფებოდა, რაც მიწისქვეშეთში გატარებული ყველაზე გრძელი პერიოდი იყო.
მღვიმის სროლა
რა თქმა უნდა, არა მხოლოდ სპელეოლოგებისთვის, არამედ მრავალი ფოტოგრაფისთვისაც, კრუბერა-ვორონიას მღვიმე დიდ ინტერესს იწვევს. დიდ სიღრმეზე გადაღებული ფოტოები რაღაც უჩვეულო და წარმოუდგენელია. ცნობილმა ფოტოგრაფმა ს. მანამდე ის მუშაობდა რელიგიურ, კულტურულ და კვლევით ფოტოებზე, თანამშრომლობდა ისეთ გამოცემებთან, როგორიცაა Time, National Geographic Magazine, Travel Holiday, Adventure, Delta Sky. მაგრამ უკვე დიდი ხანია, გამოქვაბულებში სროლა მისი სერიოზული ჰობი გახდა.
ხოჭოების ახალი სახეობა
არა მხოლოდ გამოქვაბულებისთვისკრუბერა-ვორონიას მღვიმე ახალ შესაძლებლობებს ხსნის. ესპანელი ბიოლოგების მიერ ორგანიზებულმა კვლევითმა ტურმა ახალ შედეგებს დიდხანს არ დაგველოდა. მათ აღმოაჩინეს მიწისქვეშა ხოჭოების ჯერ კიდევ შეუსწავლელი სახეობა. ისინი ერთ-ერთი ყველაზე ღრმად მცხოვრები მიწისქვეშა მწერები არიან, რომლებიც იკვებებიან ორგანული ნივთიერებებითა და სოკოებით. დუვალიუსის სახეობის წარმომადგენლებს ასევე აქვთ თვალები, რომლებიც გამოიყენება სიბნელეში დედამიწის ზედაპირთან უფრო ახლოს. ბიოლოგები თვლიან, რომ ამ კარსტულ გამოქვაბულში ხოჭოების კიდევ ბევრი განსხვავებული სახეობაა შესაძლებელი, რომლებიც ცხოვრობენ შეზღუდულ ტერიტორიაზე, მაგალითად, გამოქვაბულში ან კუნძულზე.
მღვიმეების მკვლევარები
რუსულ-უკრაინულ გამოქვაბულთა ჯგუფმა Cavex-მა დიდი ძალისხმევა გასწია მსოფლიოში ყველაზე ღრმა გამოქვაბულის ახალი საიდუმლოებების გამოსავლენად. ბოლოს და ბოლოს, სწორედ ამ გუნდის გაბედულებმა მოახერხეს მიწისქვეშა ჭაბურღილის მთელ სიგრძეზე 1710 მეტრის სიღრმეზე ჩასვლა.
ამავდროულად, კრუბერა-ვორონიას მღვიმე დაექვემდებარა ეტაპობრივ კვლევას. კავექსი საკმაოდ ხშირად წააწყდა ჩიხში გალერეებს ან უმნიშვნელო ფანჯრებს ჭაბურღილების კედლებში, მაგრამ ყველა მათგანი გარდაუვლად იწვევდა ახალი გზის დასაწყისს. უკვე 2001 წელს მეცნიერებმა მიაღწიეს ახალ სიღრმეებს, რაც მსოფლიო რეკორდული შედეგი გახდა. გამოქვაბულის ღია სივრცე მთავრდებოდა ცქრიალა დარბაზით ტბით, რომელსაც "საბჭოთა სპელეოლოგთა დარბაზი" უწოდეს. ამრიგად, ხაზი გაესვა, რომ ეს მიღწევა შესაძლებელი გახდა მეცნიერთა რამდენიმე თაობის მუშაობის წყალობით.
მიზეზი ხანგრძლივი კვლევისთვის
2001 წელს კრუბერა-ვორონიას გამოქვაბულმა ოფიციალურად მიიღო ტიტულიყველაზე ღრმა პლანეტაზე, აჯობა წინა რეკორდსმენებს - ავსტრიის ლამპრეხცოფენის გამოქვაბულს და ფრანგ პიერ სენტ მარტინს, ისევე როგორც ჟან ბერნარს..
მისი ნამდვილი სიღრმის გასაგებად, თქვენ უნდა წარმოიდგინოთ მინიმუმ შვიდი ეიფელის კოშკი ერთმანეთზე მდგარი. მაშ, რატომ ვერ შეძლო ბევრმა სპელეოლოგმა ამდენი ხნის განმავლობაში გამოქვაბულის ნამდვილი ზომების დადგენა? მთავარი მიზეზი ყოველთვის ტექნიკური საშუალებების ნაკლებობა იყო. გარდა ამისა, უზარმაზარი და ძალიან ვიწრო გადასასვლელები სასიკვდილო გამოწვევას უქმნიდა ბევრ მკვლევარს.
მიუხედავად ამისა, იდუმალი გამოქვაბული მაინც იზიდავს მეცნიერებს თავისი წარმოუდგენელი მიწისქვეშა ჩანჩქერები, გვირაბები და ჭაბურღილები, რაც მათ აიძულებს უფრო და უფრო მეტი ახალი აღმოჩენების გაკეთებას.
