ამ სტატიაში ვისაუბრებთ იმაზე, თუ საიდან მომდინარეობს ეკლესიების მართლმადიდებლური არქიტექტურა, რის სიმბოლოა და რა პრინციპებზეა აგებული, ასევე, თუ რა მნიშვნელობა ენიჭება სხვადასხვა ტიპის ეკლესიებს.
საიდუმლო არ არის, რომ ქრისტიანობა რუსეთში არ არის მშობლიური რელიგია. მართლმადიდებლობა ჩვენთან შორეული ბიზანტიიდან მოვიდა. დიახ, და ეკლესიების აგების პრინციპები ეფუძნებოდა ბიზანტიის ტაძრებს. მაგრამ მიუხედავად იმისა, რომ თავდაპირველად რუსი არქიტექტორები ცდილობდნენ ეკლესიების არქიტექტურის კოპირებას, დროთა განმავლობაში ეკლესიების მშენებლობამ შეიძინა უნიკალური სტილი და თავისი წმინდა მნიშვნელობა.
შეიძლება ითქვას, რომ ჯვარ-გუმბათოვანი ეკლესიის აგების ტექნოლოგია ბიზანტიიდან შემოვიდა რუსეთში. მას აქვს თავისი გამორჩეული თვისებები, რადგან მას აუცილებლად აქვს გუმბათი, რომელიც მდებარეობს ოთხ სვეტზე, სიმბოლოა ოთხი კარდინალური წერტილისა და ოთხი მახარებლის. ოთხი ძირითადი სვეტის შემდეგ არის თორმეტი ან მეტი სვეტი, რომელთა გადაკვეთები ქმნის ჯვრის ნიშნებს და ყოფს ტაძარს ზონებად, რომელთაგან თითოეულს თავისი სახელი და დანიშნულება აქვს.
ისტორიკოსებისა და რელიგიური მკვლევარების კვლევის მიხედვით, ჯვარ-გუმბათოვანი ტაძარი რომაული კატაკომბებიდან იღებს სათავეს.
კატაკომბებში, გუმბათის ადგილას, ყოველთვის იყო ბუნებრივი სინათლის წყარო, იგი განასახიერებდა ღმერთის ან იესო ქრისტეს ნათებას. რა თქმა უნდა, მიწისზედა დაფუძნებული ჯვარ-გუმბათოვანი ტაძარი კატაკომბებზე შეუდარებლად უფრო დიდებულად გამოიყურება. მაგრამ მაინც შენარჩუნებულია ზოგიერთი არქიტექტურული მსგავსება.
რუსეთში სამშენებლო ტექნოლოგიების განვითარება თავდაპირველად განსხვავდება ბიზანტიურისგან. მთავარი სამშენებლო მასალა ხომ ხე იყო, საიდანაც ხშირად აშენებდნენ კარვების სახით გუმბათიან ეკლესიებს, რადგან ძნელია ხისგან ტრადიციული ფორმის გუმბათის გაკეთება. დროთა განმავლობაში კი გაჩნდა ქვის ეკლესიები გუმბათებით კარვების სახით. მართალია, მეჩვიდმეტე საუკუნეში აიკრძალა ასეთი ტაძრების მშენებლობა.
თუმცა რუსეთში და მოგვიანებით რუსეთში, მიუხედავად ხის კონსტრუქციისა, აშენდა ერთზე მეტი, რომელიც სრულად შეესაბამება ბიზანტიურ ჯვარ-გუმბათოვან ეკლესიას. ძირითადად ეს არის თეთრი ქვის ერთგუმბათიანი და ხუთგუმბათიანი ეკლესიები.
დღეს მართლმადიდებლური ეკლესიების არქიტექტურა ბევრად წინ წავიდა, თუ ორიგინალური ბიზანტიიდან გადავხედავთ. მაგრამ მაინც არსებობს ტაძრების აგების მრავალი მახასიათებელი და პრინციპი.
ერთ-ერთი განმასხვავებელი პრინციპი იყო გუმბათების დიდი რაოდენობა. და თუ თავდაპირველად ერთ და ხუთგუმბათიანი ეკლესიები აშენდა, ახლა ბევრად მეტია. ერთი გუმბათიანი ეკლესიები ეძღვნება ღვთის ერთობას დამისი შემოქმედება.
ორგუმბათიანი საუბარი ღმერთის, ადამიანებისა და ანგელოზების ორმაგ ქმნილებაზე, ასევე იესო ქრისტეს (ღმერთის და ადამიანის) ორმაგ ბუნებაზე.
სამგუმბათოვანი გამოიყენება სამების სიმბოლოდ.
ოთხგუმბათოვანი ტაძრები სიმბოლოა ოთხი მახარებლისა და კარდინალური მიმართულებების.
ხუთი გუმბათი საუბრობს იესო ქრისტეს ამაღლებაზე.
შვიდგუმბათოვანი არის შვიდი ზიარებისა და შვიდი სათნოების მტკიცებულება.
ტაძარი ცხრა გუმბათით მოწმობს ცხრა ანგელოზის წოდებას.
ტაძარი ცამეტი გუმბათით არის იესო ქრისტესა და თორმეტი მოციქულის სიმბოლო.
ტაძრის ოცდახუთი გუმბათი საუბრობს იოანე ღვთისმეტყველის წინასწარმეტყველებაზე.
და ოცდაცამეტი გუმბათი მოწმობს იესოს ცხოვრების სრულ წლებს.
გუმბათების სხვა რაოდენობა არ არის მოწოდებული. მაგრამ მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ტაძრის თითოეულ ელემენტს აქვს გარკვეული წმინდა მნიშვნელობა. ბიზანტიის დროიდან მოყოლებული, არქიტექტურამ წინ წაიწია. თუმცა ყველა მართლმადიდებლური ტაძარი ჯერ კიდევ ჯვარ-გუმბათოვანი პრინციპით შენდება.
